Complotdenker word je niet zomaar. Toch komen ze in de 'beste bubbels' voor, zo ontdekte ik onlangs. Dat ik in mijn vrienden- en kennissenkring mensen had die kwade opzet achter acties "van Rutte" vermoedden, dat wist ik wel. Maar onlangs pas viel bij mij het kwartje waaróm een dierbare kennis zo diep in het konijnenhol verstrikt is geraakt. In gesprek blijven is dan de grootste uitdaging.
Een goede kennis vertelt dat ze al haar informatie via YouTube haalt. Dat ze zo achter dingen komt die je niet via de normale nieuwskanalen hoort. Maar dat ze natuurlijk "niet één bron, maar altijd veel meer filmpjes bekijkt."
Ze brengt het met de zekerheid van het gelijk aan haar zijde.
Al jaren (ook voor corona) komt ze in discussies met een afwijkend inzicht, waarbij de zin meestal begint met "..maar wat jullie zeggen klopt niet, want weet je wel dat.." waarna ze verwijst naar specialist prof.dr. ir. uit Verweggistan die t allemaal haarfijn uitlegt.
Heel lang heb ik gedacht dat ze het ernaast luisterde, die obscure bronnen van De Waarheid, en dat ze zich verder ook liet informeren door andere nieuwsbronnen.
Maar onlangs vertelde ze dus met trots dat YouTube voor haar dé bron van informatie is. Ze zit diep in het konijnenhol.. (zie hier een link naar een podcast van The New York Times "The Rabbit Hole" die diep ingaat op de algoritmes van YouTube en hoe deze gelijksoortige filmpjes blijven aanbieden, waardoor de kijker steeds meer overtuigd raakt van 'de waarheid'. Hij/zij heeft immers meerdere filmpjes met 'bewijs' kunnen zien!)
Begrijp me goed: een afwijkend inzicht vind ik helemaal niet verkeerd. Een nieuwe invalshoek, een kritische vraag bij consensus, soms zelfs schuddend aan de fundamenten. Het is nodig en noodzakelijk voor een samenleving die verder wil komen.
Mijn bezwaar zit 'm in:
de verwerping van wetenschappelijk onderzoek,
de verwerping van deskundigheid, waarbij jarenlange opleiding en verdieping moet wedijveren met 'de mening' van iemand die iets zag op YouTube of Facebook,
dat instituties gewantrouwd moeten worden, en de overheid helemaal.
'Logisch' gevolg is dat je de Mainstream Media ook maar beter niet kan vertrouwen.
Dát wereldbeeld heb ik moeite mee.
Er zit voor mij een groot verschil tussen kritisch volgen en proberen te snappen waarom deskundigen tot bepaalde conclusies komen enerzijds, en het wantrouwen van deskundigheid, van wetenschappelijke consensus, van journalisten, van de overheid anderzijds..
..omdat je denkt dat ze het slecht met je vóór hebben.
Blind vertrouwen hoeft helemaal niet. Kritisch denken is wat mij betreft zelfs bijna een verplichting. Maar wantrouwen betekent dat: iemand geen 'fouten maakt', maar 'jou dwars probeert te zitten'. Wantrouwen betekent dat 'twijfel' niet bestaat en dat 'de gevestigde orde' jou de waarheid niet wíl vertellen. Wantrouwen betekent dat voortschrijdend inzicht eigenlijk inhoudt dat 'ze' eerst leugens vertelden.
Weet je wie ik wantrouw? Mensen met een mening die alles 100% zeker weten. Niet omdat ze er zelf wetenschappelijk onderzoek naar hebben gedaan of autoriteit in hun vakgebied zijn, maar omdat daar eigenlijk het tegenovergestelde van zijn.. en dus ONAFHANKELIJK denken.
Echt waar?
Ik blijf het onderstaande plaatje een uitstekende samenvatting vinden van dit verschijnsel.
Als 25-jarige had ik in het kantoor van mijn eerste échte baan een slogan van Monsterboard opgehangen, als stille rebellie tegen de vastgeroeste omgeving waarin ik leek terechtgekomen:
"Stay Hungry. Stay Foolish."
De zin bleek overgenomen uit deze Must See speech van Steve Jobs.
"Stay hungry, stay foolish" is inmiddels voor mij wel de gezonde tegenhanger geworden van al dat wantrouwen dat heerst en wordt gevoed door ondermijnende partijen als de FvD en PVV.
Steve Jobs zegt niet: vertrouw iedereen blind. Maar hij zegt ook niet: wantrouw alles.
Ik vertaal Stay Hungry, Stay Foolish naar:
Blijf nieuwsgierig.
Probeer een ander te snappen.
Verdiep je in andere beweegredenen.
En de manier om dit te doen:
Stel vragen om te begrijpen. Niet om de ander onderuit te halen. En al helemaal niet als proefballonnetje om twijfel te zaaien. Dé beproefde methode van opruiend rechts, die vooral kapot willen maken en zondebokken zoeken: de Raisa, Wynia, Duk, Krispijn -'s en andere complotmarmotten in ons land.
In 2017 schreef ik een stukje dat nog niets aan actualiteit heeft ingeboet, en misschien alleen nog maar pregnanter is geworden: Ik heb heimwee naar nuance, en geloof eerlijk gezegd dat de meeste Nederlanders deze behoefte wel hebben.
Maar hoe nu verder? Hoe krijg je iemand van de wantrouwen-verslaving af?
Comments