Waardoor laten we ons leiden: Historisch besef? Of de Waan van de Dag? Onze actie wordt ingegeven door de Waan van de Dag en vormgegeven door wat we ons denken te herinneren. En dat is niet best: de mens is vervloekt en gezegend met een slecht geheugen.
'We' gaan er van uit wat belangrijk is voor jou ook belangrijk zal zijn voor een ander. Dat iets als 'historisch besef' ervoor zal zorgen dat iets van Waarde niet onderstoft en een Onvergetelijke Fout niet wordt herhaald. Maar we zouden inmiddels beter moeten kunnen weten.
De geschiedenis laat zien dat we geleefd worden door het Geheugen van de Dag. En dat beslissende acties bovendien vaker het gevolg zijn van een individuele opwelling dan een collectieve overweging.
Het Geheugen van de Dag werkt vanuit een persoonlijk referentiekader waarvan de lijnen net zo scherp en de kleuren net zo helder zijn als een foto die sinds de jaren '80 die in het raamkozijn heeft gestaan. Niet scherp. Niet helder. Eén frame zonder context.
Menselijke missers Zo kon het gebeuren dat de laatste, échte opgezette Dodo (vogel, opgevroten door den Hollanders eind 17e eeuw) verstofte in de kelder van een Londons museum en werd 'opgeruimd' voordat fotografie bestond.
Er bestaan geen actieve herinneringen aan en het beeld dat wij nu van deze rare vogel hebben is gebaseerd op een schilderij dat op goed geluk werd gemaakt en een in elkaar geknutselde versie in een museum. Zie: vice.com/en/article/vvb… Hoe ziet de Vlag van Amsterdam er volgens u historisch gezien uit? Ik durf te wedden dat u niet wist dat uw beeld uit 1975 stamde. Zo is de originele vlag (1947) die voor de Februaristaking werd ontworpen in een depot verdwenen in de jaren '70 en pas in 2008 herontdekt.
De mensch en de ezel
Het Geheugen van de Dag zorgt ervoor we continue zaken opnieuw uitvinden en ondervinden. Als kennis niet wordt vastgelegd, als ervaringen ons niet helder voor de geest staan (omdat de ervaringsdeskundige uit beeld is) dan staat ons niets in de weg om dezelfde fouten te maken.
"Een ezel stoot zich in 't gemeen, niet twee keer aan dezelfde steen." Nou, de mensch hoeft hier weinig moeite voor te doen.. Ons lerend vermogen gaat niet verder dan één generatie terug. We maken dus dezelfde fouten als onze grootouders.
Ook als het om kennis in organisaties gaat wordt voortgebouwd op ervaringen uit het verleden. Waarbij wij smalend in gedachten toevoegen: "..geven geen garanties voor de toekomst."
'Smalend' omdat het ons een excuus verschaft zelf na te denken.
We hoeven hierdoor niet proberen te begrijpen waarom keuzes in het verleden zijn gemaakt. Het is een degradatie van die ervaringen, want als het toch fout gaat zeggen we "ja, dat was toén".
Met hetzelfde gemak gooien we het roer radicaal om en die ervaring in de prullenbak.
Pijnlijk recht op fouten
Iedere generatie heeft het recht op haar eigen fouten. En het is waar: als je het wiel opnieuw moet uitvinden ontwerp je misschien wel een vliegtuig. Ons slechte geheugen biedt kansen voor innovatie.
Het wordt pijnlijk als ons Geheugen van de Dag ervoor zorgt dat de 'wrijving' die ontstaat, de 'hobbels' die genomen-, en de faalkosten die betaald moeten worden 'Mensen' (be)treft. Gezinnen. Individuen die tot dan toe niets anders deden dan 'hun best er iets van te maken'.
Ons slechte geheugen wordt pijnlijk als onze herinnering aan het fascisme van 100 jaar geleden zo vervaagd is, dat ze nu opnieuw uitgevonden wordt.
Het wordt ook pijnlijk als ons Geheugen van de Dag ervoor zorgt dat Kinderopvang-'fraudeurs' worden achtervolgt alsof het 'Bulgaren' zijn. Omdat we zijn vergeten dat we een Wet hebben gemaakt die dit mogelijk maakt, nee, zelfs verplicht. En omdat kennis met pensioen is gestuurd.
Liever een slecht geheugen dan een slecht geweten?
Om ons zo min mogelijk door het Geheugen van de Dag te laten leiden zijn drie acties essentieel:
> Vraag context > Geef vertrouwen > Gun tijd
Ja, er zijn mensen die willens en wetens de boel bedonderen voor eigen gewin. En er zijn mensen die anderen voor hun karretje spannen -en opzettelijk schade laten aanbrengen- voor hun eigen gewin. Er is geen ander beest die dit ook doet: onbaatzuchtig vernielen.
De meeste mensen deugen
Maar de meeste mensen, zelfs zij die voor dat karretje gespannen zijn (door onkunde, leugens of dreiging), zijn er niet op uit om andere mensen expres te vernielen.
De oplossing voor een fout die in een opwelling is gemaakt, is bijna nooit: Straffen.
Context, vertrouwen en tijd
Dus, vraag context:
Wat is de achtergrond van een besluit? Wat is de oorzaak van een probleem? Is het representatief voor 'alles'? Is het incidenteel of systematisch? Waarmee zijn de aantallen vergelijkbaar? Wat zijn de consequenties? Zijn er alternatieven?
Geef vertrouwen:
Jij laat je niet vertellen hoe jij jouw werk moet doen, ga dan ook niet een ander vanaf de zijlijn 'corrigeren'. Vertrouw op deskundigheid. 'Viroloog' is een vak. Boer, stratenmaker, kassière, ja zelfs politicus en manager is een vak.
Geef ook het vertrouwen dat iemand er niet op uit is om JOU dwars te zitten, ergens onnodig lang over gaat doen of er opzettelijk een zootje van wil maken.
En gun tijd:
Kwaliteit kost tijd. Om te verdiepen. Een bronoorzaak te achterhalen. Een goed ontwerp te maken. Te testen en te verbeteren. Tijd die zich later meestal snel terugverdiend door het voorkomen van herstellen, dubbel werk, opruimen van de puinhopen.
Aangejaagd door onze onmiddellijke behoeftebevrediging (Google is de doodsteek van een avondje vrijelijk filosoferen), opgejaagd door kijkcijferjournalistiek en opgehitst door populistische frames die inspelen op de onwetendheid en angsten van de toeschouwer.
Door tijd te gunnen krijg je kwaliteit.
Je verkleint zo de kans op bloemkoolconstructies: ontelbare vertakkingen naar deeloplossingen die vaak niets meer dan pleisters op de wond zijn zonder dat de breuk wordt hersteld.
Maar omdat we onszelf en een ander niet bevragen op context, nauwelijks vertrouwen en geen tijd gunnen, leven we met de gevolgen van het Geheugen van de Dag. Daarom is ons slechte geheugen ook een zegen: de pijn duurt enkel zolang als we ons kunnen herinneren.
Comments